دیتاسنتر چیست و چه کاربردی دارد؟

دیتاسنتر یا مرکز داده، مجموعه‌ای از امکانات فیزیکی و مجازی است که برای میزبانی، مدیریت و نگهداری داده‌ها و سرویس‌های محاسباتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیتاسنترها زیرساخت‌های حیاتی برای ذخیره‌سازی، پردازش و توزیع داده‌ها در ابعاد بزرگ هستند و نقش مهمی در عملکرد سازمان‌ها، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها ایفا می‌کنند.

ساختار دیتاسنتر شامل سرورها، تجهیزات شبکه‌ای، سیستم‌های ذخیره‌سازی، سیستم‌های خنک‌کننده و منبع تغذیه پشتیبان می‌شود. این مراکز باید از استانداردهای بالای امنیتی برخوردار باشند تا از داده‌ها و اطلاعات حساس محافظت کنند و در برابر تهدیدات سایبری و خرابی‌های فیزیکی مقاوم باشند.

کاربرد دیتاسنترها بسیار گسترده است و از میزبانی وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها تا ارائه خدمات ابری، تحلیل داده‌ها و پشتیبانی از عملیات تجاری و مالی را شامل می‌شود. شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل، آمازون و مایکروسافت از دیتاسنترهای عظیمی برای ارائه خدمات خود استفاده می‌کنند. همچنین، دیتاسنترها به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا داده‌های خود را به صورت متمرکز مدیریت کرده و به بهره‌وری و کارایی بیشتری دست یابند. با رشد روزافزون حجم داده‌ها و نیاز به پردازش سریع و امن، اهمیت دیتاسنترها در دنیای امروز بیشتر از همیشه احساس می‌شود.

دیتاسنترها چگونه کار می‌کنند؟

دیتاسنترها یا مراکز داده، هاب‌های حیاتی فناوری اطلاعات هستند که با میزبانی و مدیریت داده‌ها و برنامه‌های کاربردی، نقش اساسی در عملکرد دیجیتالی سازمان‌ها ایفا می‌کنند. عملکرد دیتاسنترها به پنج بخش اصلی تقسیم می‌شود: زیرساخت‌های فیزیکی و تجهیزات سخت‌افزاری، مدیریت و نظارت، امنیت، منبع تغذیه و پشتیبانی انرژی، و خدمات و کاربردها.

زیرساخت‌های فیزیکی شامل سرورها، تجهیزات شبکه‌ای و سیستم‌های خنک‌کننده است که در قفسه‌های سرور قرار می‌گیرند و به وسیله کابل‌های شبکه متصل می‌شوند. این زیرساخت‌ها پایه و اساس عملکرد دیتاسنترها را تشکیل می‌دهند و نیازمند نگهداری دقیق و مدیریت بهینه برای اطمینان از عملکرد بی‌وقفه هستند. مدیریت و نظارت بر عملکرد صحیح این تجهیزات با استفاده از ابزارهای نرم‌افزاری پیشرفته انجام می‌شود که امکان کنترل و بهینه‌سازی مداوم را فراهم می‌کند.

امنیت دیتاسنترها با تدابیر فیزیکی و سایبری تأمین می‌شود. این تدابیر شامل کنترل دسترسی، سیستم‌های نظارتی، و فایروال‌های قوی است که از دیتاسنترها در برابر تهدیدات مختلف محافظت می‌کنند. منابع تغذیه پایدار و بی‌وقفه مانند برق اصلی، ژنراتورها و UPS‌ها، برای جلوگیری از خاموشی سرورها به کار می‌روند و از اختلالات احتمالی جلوگیری می‌کنند.

در نهایت، دیتاسنترها میزبان سرویس‌های مختلفی مانند میزبانی وب‌سایت‌ها و خدمات ابری هستند که به کاربران امکان دسترسی به داده‌ها و برنامه‌ها را از طریق اینترنت می‌دهند. این خدمات نقش مهمی در ارتباطات دیجیتال و مدیریت اطلاعات سازمان‌ها دارند.

زیرساخت‌‌ های لازم برای دیتاسنتر

1. سرورها

سرورها اجزای اصلی هر دیتاسنتر هستند که وظیفه پردازش داده‌ها و اجرای برنامه‌های کاربردی را بر عهده دارند. در یک دیتاسنتر، سرورها به صورت فیزیکی یا مجازی به کار گرفته می‌شوند و بسته به نیاز، می‌توانند به صورت سرورهای اختصاصی، مجازی یا ابری مورد استفاده قرار گیرند.

سرورهای فیزیکی در رک‌ها (قفسه‌های سرور) قرار داده می‌شوند و معمولاً دارای قابلیت‌های پردازشی و ذخیره‌سازی بالا هستند. این سرورها با استفاده از سخت‌افزارهای پیشرفته، به اجرای سریع و کارآمد برنامه‌ها کمک می‌کنند. از سوی دیگر، سرورهای مجازی که از طریق نرم‌افزارهای مجازی‌سازی ایجاد می‌شوند، به مدیران این امکان را می‌دهند که منابع فیزیکی یک سرور را به چندین سرور مجازی تقسیم کنند. این امر به بهبود بهره‌وری و انعطاف‌پذیری کمک می‌کند، زیرا می‌توان از یک منبع به طور بهینه‌تر استفاده کرد.

سرورهای ابری نیز امکان استفاده از منابع محاسباتی از راه دور را فراهم می‌کنند، که در مواردی که نیاز به مقیاس‌پذیری بالا است، بسیار مفید هستند. این سرورها می‌توانند به سرعت به نیازهای متغیر پاسخ دهند و به سازمان‌ها کمک کنند تا به طور کارآمد و اقتصادی از منابع خود استفاده کنند.

2. تجهیزات شبکه‌ای

تجهیزات شبکه‌ای مانند سوئیچ‌ها، روترها و فایروال‌ها نقش حیاتی در عملکرد دیتاسنترها ایفا می‌کنند. سوئیچ‌ها دستگاه‌هایی هستند که ارتباط بین سرورها را برقرار می‌کنند و ترافیک داده‌ها را مدیریت می‌کنند. آن‌ها به عنوان مرکز ارتباطات داخلی دیتاسنتر عمل می‌کنند و تضمین می‌کنند که داده‌ها به درستی و با سرعت بین سرورها منتقل شوند.

روترها وظیفه مسیریابی داده‌ها بین شبکه‌های مختلف را بر عهده دارند و ارتباط دیتاسنتر را با اینترنت و شبکه‌های دیگر فراهم می‌کنند. این دستگاه‌ها با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، مسیرهای بهینه را برای انتقال داده‌ها انتخاب می‌کنند تا ارتباطات پایدار و سریع برقرار شود.

فایروال‌ها به عنوان اولین خط دفاعی در برابر تهدیدات سایبری عمل می‌کنند و ترافیک ورودی و خروجی را بر اساس قوانین امنیتی تعریف‌شده فیلتر می‌کنند. این تجهیزات نقش بسیار مهمی در محافظت از دیتاسنترها در برابر حملات سایبری و نقض‌های امنیتی دارند.

این تجهیزات شبکه‌ای باید از پهنای باند بالا و قابلیت اطمینان برخوردار باشند تا بتوانند حجم بالای ترافیک داده‌ها را مدیریت کنند. نگهداری منظم و به‌روزرسانی دوره‌ای این تجهیزات نیز برای اطمینان از عملکرد بهینه آن‌ها ضروری است.

3.سیستم های ذخیره سازی

سیستم‌های ذخیره‌سازی در دیتاسنترها به منظور نگهداری و مدیریت داده‌ها و اطلاعات استفاده می‌شوند. DAS (Direct Attached Storage) نوعی ذخیره‌سازی است که به طور مستقیم به سرور متصل می‌شود و برای کاربردهایی که نیاز به سرعت بالا دارند، مناسب است. این نوع ذخیره‌سازی به ویژه در سرورهای اختصاصی و تجهیزات پردازشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

NAS (Network Attached Storage) به عنوان یک دستگاه ذخیره‌سازی مستقل عمل می‌کند و از طریق شبکه به سرورها و کاربران متصل می‌شود. این امر امکان دسترسی اشتراکی به داده‌ها را فراهم می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به طور موثر داده‌های خود را مدیریت و به اشتراک بگذارند.

SAN (Storage Area Network) نیز یک شبکه تخصصی با پهنای باند بالا است که برای اتصال دستگاه‌های ذخیره‌سازی به سرورها استفاده می‌شود و معمولاً در محیط‌های بزرگ و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم‌ها به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا داده‌های حجیم را با سرعت بالا پردازش و ذخیره کنند.

این سیستم‌های ذخیره‌سازی باید دارای قابلیت‌های پشتیبان‌گیری و بازیابی داده‌ها باشند تا در صورت بروز خرابی یا از دست رفتن داده‌ها، اطلاعات به سرعت بازیابی شوند. استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای پشتیبان‌گیری و آزمایش منظم فرآیندهای بازیابی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا اطمینان حاصل شود که داده‌ها در مواقع ضروری به طور کامل و بدون مشکل بازیابی می‌شوند.

4. سیستم‌های خنک‌کننده

سیستم‌های خنک‌کننده و تهویه مطبوع برای حفظ دمای مناسب و جلوگیری از گرمای بیش از حد تجهیزات در دیتاسنترها بسیار ضروری هستند. این سیستم‌ها از چندین جزء اصلی تشکیل شده‌اند که شامل واحدهای تهویه مطبوع (CRAC)، چیلرها و سیستم‌های توزیع هوای سرد می‌شوند.

واحدهای تهویه مطبوع (CRAC) هوا را خنک کرده و به صورت مستقیم به رک‌های سرور می‌فرستند. این فرآیند خنک‌سازی باعث می‌شود که دمای تجهیزات در سطح مطلوب باقی بماند و از گرمای بیش از حد که می‌تواند به خرابی یا عملکرد نامطلوب تجهیزات منجر شود، جلوگیری کند.

چیلرها نیز نقش مهمی در این سیستم دارند. آن‌ها آب را خنک کرده و از طریق لوله‌کشی به واحدهای CRAC منتقل می‌کنند. این آب خنک شده به خنک کردن بیشتر هوا و بهبود کارایی سیستم کمک می‌کند.

سیستم‌های توزیع هوای سرد هوا را از طریق کف کاذب یا کانال‌های خاص به رک‌ها می‌فرستند. این سیستم‌ها به توزیع یکنواخت هوای سرد در سراسر دیتاسنتر کمک می‌کنند و از ایجاد نقاط داغ (Hot Spots) که ممکن است منجر به خرابی تجهیزات شوند، جلوگیری می‌کنند.

علاوه بر این، استفاده از سنسورها و سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته به کنترل دما و رطوبت در دیتاسنتر کمک می‌کند. این سیستم‌ها با جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، به مدیران دیتاسنتر امکان می‌دهند تا به موقع به مشکلات احتمالی پاسخ دهند و از عملکرد پایدار تجهیزات اطمینان حاصل کنند.

5. منبع تغذیه و پشتیبانی انرژی

منابع تغذیه پایدار و بی‌وقفه برای اطمینان از عملکرد مستمر دیتاسنترها حیاتی هستند. این منابع شامل برق اصلی، ژنراتورها و UPS‌ها (Uninterruptible Power Supplies) می‌شوند.

برق اصلی از شبکه‌های توزیع برق تأمین می‌شود، اما در مواقع اضطراری که برق اصلی قطع می‌شود، ژنراتورها و UPS‌ها به عنوان پشتیبان وارد عمل می‌شوند. ژنراتورها به صورت خودکار شروع به کار می‌کنند و برق مورد نیاز سرورها و تجهیزات دیگر را تأمین می‌کنند. این ژنراتورها باید به طور منظم نگهداری و آزمایش شوند تا اطمینان حاصل شود که در صورت نیاز، به درستی عمل می‌کنند.

UPS‌ها نیز با تأمین برق موقت در هنگام قطعی برق اصلی، از خاموشی ناگهانی سرورها و از دست رفتن داده‌ها جلوگیری می‌کنند. این سیستم‌های پشتیبان انرژی به کمک باتری‌های داخلی و مکانیزم‌های شارژ مجدد، اطمینان می‌دهند که دیتاسنترها حتی در شرایط بحرانی نیز به فعالیت خود ادامه دهند.

این سیستم‌های تغذیه پایدار برای اطمینان از عملکرد بی‌وقفه دیتاسنترها و جلوگیری از خسارات احتمالی به تجهیزات و داده‌ها بسیار مهم هستند.

6. سیستم‌های امنیتی

امنیت فیزیکی و سایبری از اجزای اساسی زیرساخت‌های دیتاسنتر هستند.

سیستم‌های امنیتی فیزیکی شامل کنترل دسترسی، دوربین‌های مداربسته، و تجهیزات نظارتی دیگر برای حفاظت از محیط فیزیکی دیتاسنتر می‌شوند. این سیستم‌ها اطمینان می‌دهند که تنها افراد مجاز به تجهیزات و سرورها دسترسی دارند. این اقدامات امنیتی به کاهش ریسک‌های مرتبط با دسترسی غیرمجاز و خرابکاری کمک می‌کنند.

از سوی دیگر، امنیت سایبری با استفاده از فایروال‌ها، سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS/IPS)، و نرم‌افزارهای امنیتی به حفاظت از داده‌ها و جلوگیری از حملات سایبری کمک می‌کند. رمزنگاری داده‌ها در انتقال و ذخیره‌سازی، استفاده از پروتکل‌های امنیتی مانند SSL/TLS و مدیریت دسترسی کاربران نیز از جمله تدابیر امنیت سایبری هستند که برای حفاظت از داده‌ها در دیتاسنترها به کار گرفته می‌شوند.

نظارت مداوم بر فعالیت‌های شبکه و به‌روزرسانی مداوم نرم‌افزارهای امنیتی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا از آخرین تهدیدات و حملات محافظت شود. این رویکرد چند لایه به امنیت، تضمین می‌کند که دیتاسنترها می‌توانند به طور پایدار و امن به فعالیت خود ادامه دهند.

7. ابزارهای مدیریت و نظارت

برای اطمینان از عملکرد صحیح و بهینه دیتاسنتر، ابزارهای مدیریت و نظارت ضروری هستند. این ابزارها شامل نرم‌افزارهای مانیتورینگ برای بررسی وضعیت سرورها، کارایی شبکه، مصرف انرژی و دما هستند.

سیستم‌های مدیریت متمرکز مانند DCIM (Data Center Infrastructure Management) به مدیران دیتاسنتر این امکان را می‌دهند که همه جنبه‌های زیرساختی و عملیاتی دیتاسنتر را از یک پلتفرم واحد مدیریت کنند. اطلاعات جمع‌آوری شده توسط این ابزارها به مدیران کمک می‌کند تا به موقع به مشکلات پاسخ دهند، عملکرد را بهینه کنند و برنامه‌ریزی برای ارتقاء و نگهداری تجهیزات را انجام دهند.

این ابزارها همچنین به شناسایی نقاط ضعف و بهینه‌سازی فرآیندها کمک می‌کنند تا دیتاسنترها بتوانند به بالاترین سطح کارایی دست یابند. مدیریت صحیح و نظارت دقیق بر عملکرد دیتاسنترها تضمین می‌کند که این زیرساخت‌ها به صورت یکپارچه عمل کنند و خدمات خود را به صورت پایدار، ایمن و کارآمد ارائه دهند.

این زیرساخت‌ها به صورت یکپارچه عمل می‌کنند تا دیتاسنترها بتوانند خدمات خود را به صورت پایدار، ایمن و کارآمد ارائه دهند. اطمینان از هماهنگی و کارایی همه اجزا برای حفظ عملکرد بهینه دیتاسنترها ضروری است.

ضرورت کنترل و مانیتورینگ دیتاسنتر:

کنترل و مانیتورینگ دیتاسنترها از جنبه‌های حیاتی مدیریت و عملکرد این مراکز داده است. ضرورت این فعالیت‌ها را می‌توان از چندین جنبه بررسی کرد:

1. حفظ پایداری و عملکرد بهینه

دیتاسنترها نیاز به کارکرد بی‌وقفه و بهینه دارند، چرا که بسیاری از خدمات حیاتی، از جمله میزبانی وب‌سایت‌ها، خدمات ابری و پایگاه‌های داده، به آنها وابسته‌اند. مانیتورینگ مستمر وضعیت سرورها، تجهیزات شبکه‌ای و سیستم‌های ذخیره‌سازی به مدیران کمک می‌کند تا به سرعت مشکلات را شناسایی کرده و رفع کنند، قبل از اینکه این مشکلات باعث قطعی سرویس‌ها و از دست رفتن داده‌ها شوند.

این نظارت مستمر شامل بررسی عملکرد تجهیزات و وضعیت محیطی دیتاسنتر است. ابزارهای مانیتورینگ به مدیران دیتاسنتر این امکان را می‌دهند که از عملکرد صحیح و پایداری سیستم‌ها اطمینان حاصل کنند و از رخدادهای غیرمنتظره که ممکن است منجر به اختلال در خدمات شوند، پیشگیری کنند. با استفاده از هشدارهای خودکار و گزارش‌های تحلیلی، می‌توان به پیشگیری از بحران‌ها و حفظ عملکرد مستمر کمک کرد.

2. پیشگیری از خرابی‌ها و افزایش عمر تجهیزات

با استفاده از سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته، می‌توان داده‌های دقیقی در مورد عملکرد تجهیزات جمع‌آوری کرد. این اطلاعات شامل دما، رطوبت، مصرف انرژی و بار پردازشی سرورها است.

تجزیه و تحلیل این داده‌ها می‌تواند به شناسایی مشکلات احتمالی قبل از وقوع خرابی‌های جدی کمک کند. این فرآیند، به مدیران امکان می‌دهد تا اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و عمر مفید تجهیزات را افزایش دهند. به علاوه، کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری از دیگر مزایای این مانیتورینگ است، زیرا مشکلات کوچک‌تر زودتر شناسایی و رفع می‌شوند و از تبدیل شدن به مشکلات بزرگ‌تر و پرهزینه‌تر جلوگیری می‌شود.

3. افزایش امنیت

امنیت فیزیکی و سایبری دیتاسنترها نیازمند نظارت دقیق و پیوسته است. سیستم‌های مانیتورینگ امنیتی می‌توانند فعالیت‌های مشکوک را شناسایی کرده و به مدیران هشدار دهند. این شامل نظارت بر دسترسی‌های فیزیکی به تجهیزات، شناسایی نفوذهای غیرمجاز و مدیریت دسترسی‌های کاربران است.

در زمینه امنیت سایبری، نظارت بر فعالیت‌های شبکه‌ای و استفاده از فایروال‌ها و سیستم‌های تشخیص نفوذ (IDS/IPS) تقویت‌کننده امنیت هستند. رمزنگاری داده‌ها و مدیریت به‌روز پروتکل‌های امنیتی به جلوگیری از حملات سایبری و حفاظت از داده‌ها کمک می‌کنند. این اقدامات به حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و پیشگیری از تهدیدات کمک می‌کنند.

4. مدیریت بهینه انرژی

مصرف انرژی در دیتاسنترها بسیار بالاست و مدیریت بهینه آن می‌تواند هزینه‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهد. سیستم‌های مانیتورینگ مصرف انرژی به مدیران این امکان را می‌دهند که الگوهای مصرف را تحلیل کرده و اقداماتی برای بهبود کارایی انرژی انجام دهند.

این اقدامات شامل تنظیم سیستم‌های خنک‌کننده برای بهینه‌سازی مصرف انرژی، بهینه‌سازی بار پردازشی سرورها برای کاهش مصرف انرژی، و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر می‌شود. به علاوه، تحلیل‌های منظم و ارزیابی عملکرد انرژی به شناسایی فرصت‌های بهبود و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند. این فرآیندها به پایداری محیطی و کاهش هزینه‌های عملیاتی کمک می‌کنند، در حالی که عملکرد دیتاسنتر را نیز حفظ می‌کنند.

5. تضمین توافقنامه‌های سطح خدمات (SLA)

بسیاری از دیتاسنترها با مشتریان خود توافقنامه‌های سطح خدمات (SLA) دارند که در آن‌ها زمان دسترسی، عملکرد و امنیت خدمات تضمین می‌شود. مانیتورینگ دقیق و مستمر به دیتاسنترها کمک می‌کند تا به تعهدات خود پایبند باشند و از هرگونه نقض SLA جلوگیری کنند.

در صورت بروز مشکلات، مدیران می‌توانند سریعاً به آن‌ها پاسخ دهند و اطمینان حاصل کنند که خدمات به حالت عادی بازمی‌گردد. این امر به حفظ اعتماد مشتریان و پایداری روابط تجاری کمک می‌کند. گزارش‌های مانیتورینگ همچنین به تحلیل عملکرد و ارزیابی رعایت SLA کمک می‌کنند.

6. برنامه‌ریزی برای ظرفیت و ارتقاء

اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق سیستم‌های مانیتورینگ می‌تواند به مدیران کمک کند تا برنامه‌ریزی بهتری برای ظرفیت و ارتقاء تجهیزات داشته باشند. با تحلیل داده‌های تاریخی و پیش‌بینی نیازهای آینده، می‌توان تصمیمات بهتری در مورد خرید تجهیزات جدید، ارتقاء زیرساخت‌ها و بهینه‌سازی منابع موجود اتخاذ کرد.

این برنامه‌ریزی دقیق باعث می‌شود که هزینه‌ها کاهش یابد و عملکرد سیستم‌ها بهینه شود. همچنین، به پیشگیری از مشکلات آینده و حفظ عملکرد بهینه دیتاسنترها کمک می‌کند.

7. کاهش زمان توقف سرویس

زمان توقف سرویس در دیتاسنترها می‌تواند هزینه‌های زیادی را به همراه داشته باشد، هم از نظر مالی و هم از نظر اعتماد کاربران. سیستم‌های مانیتورینگ به کاهش زمان توقف سرویس کمک می‌کنند، چرا که مشکلات را به سرعت شناسایی کرده و امکان پاسخگویی سریع به آن‌ها را فراهم می‌سازند.

این امر افزایش رضایت مشتریان و کاهش از دست رفتن درآمدهای احتمالی را به دنبال دارد. مدیریت سریع و مؤثر مشکلات به حفظ اعتماد مشتریان و پایداری خدمات کمک می‌کند.

جمع بندی :

دیتاسنترها نقش حیاتی در عملکرد دیجیتالی سازمان‌ها ایفا می‌کنند و شامل اجزای مهمی چون سرورها، تجهیزات شبکه‌ای، سیستم‌های ذخیره‌سازی، سیستم‌های خنک‌کننده و منابع تغذیه پایدار هستند. این اجزا در کنار هم به ارائه خدمات متنوعی مانند میزبانی وب، خدمات ابری و تحلیل داده‌ها کمک می‌کنند.

کنترل و مانیتورینگ دیتاسنترها برای حفظ پایداری و عملکرد بهینه آن‌ها ضروری است، چرا که این فعالیت‌ها باعث پیشگیری از خرابی‌ها، افزایش عمر تجهیزات، افزایش امنیت و مدیریت بهینه انرژی می‌شوند. سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مختلف از وضعیت سرورها، تجهیزات و مصرف انرژی، به مدیران کمک می‌کنند تا به موقع به مشکلات پاسخ دهند و اقدامات لازم را انجام دهند.

این نظارت مستمر همچنین برای تضمین توافقنامه‌های سطح خدمات (SLA)، برنامه‌ریزی ظرفیت و ارتقاء تجهیزات، و کاهش زمان توقف سرویس اهمیت دارد. در نهایت، ترکیب همه این عناصر و فعالیت‌ها، عملکرد پایدار، ایمن و کارآمد دیتاسنترها را تضمین می‌کند و بهبود کیفیت خدمات و رضایت کاربران را به همراه دارد.